روف گاردن چیست و چگونه طراحی و نگهداری می‌شود؟

روف گاردن چیست؟

روف گاردن در اصل باغی است که روی پشت بام یک ساختمان قرار دارد. معمولا در مناطقی که فضای سبز زیادی در دسترس نیست برای شادابی هوا و زیبایی، فضای سبز را در بالاترین سطح ساختمان های مسکونی و تجاری می سازند. این گیاهان به تولید اکسیژن و تمیزی هوا کمک بسیاری می کنند.

روف گاردن یا بام سبز که به دیگر عبارت هایی از جمله: سقف سبز، باغ بام و باغ پشت بامی نیز معروف است را می‌توان علاوه بر پشت بام، در مکان هایی مانند: تراس بام و تراس نیز طراحی و اجرا کرد.

باغ بام این امکان را به شما می‌دهد تا فضای غیر کارآمد بام ساختمان، یعنی همان پشت بام را به محیطی مناسب برای تفریحات روزانه تبدیل نمایید. می‌توان فضای بام را با انواع گیاهان سبز و زنده پوشاند و بوسیله کفپوش، مبلمان و سازه‌های سبکی مانند: آلاچیق یا پرگولا و … این فضا را به بام سبز تبدیل کرد.

این روزها طراحی و اجرای باغبام و باغچه پشت بامی در شهرهای بزرگ به دلیل دوری از فضای سبز و آرامش بخش، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر این اجرای سقف سبز در شهرهای شلوغ، نه تنها موجب جلوگیری از آلودگی هوا بیش از اندازه هوای شهر به خصوص کلان شهرها خواهد شد، بلکه می‌تواند به فضایی برای تفریحات روزانه خانواده و مکانی تفریحی برای کودکان تبدیل شود.

در ادامه با ما باشید تا با هم به بررسی انواع روف گاردن، مزایا، معایب، هزینه اجرای روف گاردن و … بپردازیم.

انواع روف گاردن یا باغ بام

روف گاردن با سیستم گسترده

سیستم گسترده با نام­ های بام ­سبز و یا گرین ­روف (Green roof) شناخته می­ شود. در سیستم گسترده لایه­ ای از گیاهان با عمق کم در سطح بام کاشته می ­شوند. در این نوع روف­ گاردن از گیاهان علفی و وحشی استفاده می ­شود و اغلب تنوع گیاهان زیاد نیست. برای ساختمانی که نباید وزن زیادی به آن اضافه شود؛ روف­ گاردن با سیستم گسترده مناسب است.

روف گاردن با سیستم متمرکز یا فشرده

این سیستم به نام­ های باغ بام و روف ­گاردن شناخته شده است. برای اجرای این نوع سیستم باید به ویژگی­ های سازه­ای ساختمان توجه شود و اغلب نیازهای سازه ­ای جدیدی را الزام می­ کند. در طراحی رو­ف گاردن متمرکز؛ امکان طراحی فضایی مانند پارک و همچنین کاشت تعداد بیشتری گیاه و درختچه وجود دارد. در بعضی از دسته­ بندی انواع روف گاردن، نوعی از سیستم نیمه فشرده برای طراحی روف گاردن استفاده می شود که ترکیبی از دو نوع سیستم گسترده و متمرکز است.

سیستم مدولار یا جعبه گیاه

در این نوع سیستم کاشت گیاهان در جعبه­ های مخصوص و یا فلاورباکس انجام می­شود. این نوع گلدان­ ها می ­توانند تمام و یا بخشی از بام را بپوشاند. همانطور که از اسمش مشخص است می ­توان جعبه­ ها را در این نوع سیستم جابه­ جا کرد. همچنین می توان از آلاچیق، آبنما، نیمکت و مبلمان هم استفاده کرد.

مزایای روف گاردن

تعامل با طبیعت

باغ روی پشت بام به افرادی که به طبیعت دسترسی ندارند اجازه می دهد با طبیعت ارتباط برقرار کنند. به ویژه برای افرادی که در شهرهای بزرگ هستند و هیچ ارتباطی با عناصر طبیعی یا هر نوع فضای سبز ندارند. این نوع تعامل سالم است و به شادی عمومی کمک می کند و استرس را نیز تسکین می دهد.

کاهش آلودگی هوا

باغبانی پشت بام سطح آلودگی را کاهش می دهد زیرا به افزایش کیفیت هوا و آب کمک می کند. یک باغ بام می تواند ذرات و گازهای موجود در هوا را از طریق فتوسنتز و همچنین از طریق رسوب گذاری در مناطق رویش پشت بام کاهش داده و فیلتر کند. هنگامی که باغهای متعددی در پشت بام های یک شهر وجود دارد، وجود آنها همچنین می تواند به کاهش گرد و غبار در هوا کمک کرده و مه آلودگی که منجر به انتشار گازهای گلخانه ای نا مطلوب می شود را کاهش دهد.

کاهش ظایعات ساختمان

یک باغ روی پشت بام می تواند ضایعات ساختمان را کاهش دهد. اثر بخشی، طول عمر مصالح و جنبه های تکنولوژیکی مورد استفاده در یک سازه را افزایش دهد. غشای واقعی سقف که در زیر لایه خاک در یک سقف سبز استفاده می شود می تواند در کاهش ضایعات ساختمان مفید باشد. همچنین گرمایش، تهویه مطبوع و تهویه مورد استفاده در ساختمان نیز کاهش می یابد.

کاهش سر و صدا

روف گاردن عایقی برای سر و صدا ایجاد می کند زیرا خاک و گیاهان به عنوان بافر عمل می کنند. آنها می توانند صدا را جذب، منحرف و منعکس کنند و باعث کاهش طبیعی سر و صدا در ساختمان شوند. باغ های پشت بام همچنین می توانند سر و صدای کلی را در مناطق شلوغ شهری و سایر نقاط تولید کننده سر و صدا در یک شهر کاهش دهند.

اثرات حرارتی

یکی از جنبه های چشم گیر روف گاردن تاثیر آن بر گرمای یک منطقه شهری است. افزایش سطح گرما از طریق مناطق وسیعی از بتن در مکان های شهری تولید می شود. بتن گرما را جذب می کند. این مناطق، یا جزایر گرمایی، می توانند شهرها را در فصول بهار و تابستان بسیار گرم کنند، که منجر به استفاده طولانی مدت از سیستم های خنک کننده می شود. هنگامی که باغ های پشت بام وجود دارد، اثر گرمای شهری کاهش می یابد. با تبخیر در این مناطق باغی، وسعت زیاد فضای سبز می تواند مناطق شهری را خنک کرده و اثر گرمای جزیره شهری را کاهش دهد.

احتباس باران

باغ های پشت بام از آب باران نهایت استفاده را می برند و بلافاصله از آن استفاده می کنند. هر گونه آب باران اضافی نگهداری می شود و برای استفاده بعدی ذخیره می شود. فرایند تبخیر، آب را به هوا باز می گرداند. کاشت در باغ پشت بام آب باران را حفظ می کند. همچنین به عنوان فیلتر برای هرگونه رواناب ساختمان عمل می کند، که احتمال سیلاب زیر را کاهش می دهد.

صرفه جویی در مصرف انرژی

باغ بام یک راه عالی برای صرفه جویی در مصرف انرژی است. با عایق اضافه شده، سقف می تواند گرما را در سرما حفظ کرده و دما را در گرما کاهش دهد. این اثرات منجر به استفاده کمتر از تهویه مطبوع و گرما می شود که به نوبه خود منجر به صرفه جویی در انرژی و کاهش هزینه های آب و برق می شود.

معایب روف گاردن

مشکلات آب:

بزرگ‌ترین نقطه ضعف باغبانی در روف گاردن ایجاد یک سیستم آبیاری پایدار است. روف گاردن نسبت به سایر باغچه ها تشنگی بیشتری دارند (به دلیل آفتاب و باد زیاد) و آبیاری آن‌ها نسبت به باغ های دیگر بسیار دشوارتر است. از مهم ترین دلایل آن می‌توان به دور بودن لوله‌ها و خطوط آب و راه اندازی سیستم های آبیاری قطره‌ای اشاره کرد.

شرایط آب و هوایی نامطلوب:

روف گاردن نسبت به باغ‌های دیگر با شرایط آب و هوایی نامساعدتری مواجه است، بادهای شدید و دمای گرم از مهم‌ترین و رایج‌ترین دلایل شرایط آب و هوای نامطلوب است.

محدودیت کاشت گیاهان:

تنوع گیاه در روف گاردن به دلیل اختلاف سطحی که با زمین دارد بسیار کم است. برای کاهش هزینه‌ها بهتر است از باغچه‌های کانتینری استفاده کنید که هزینه بیشتری نسبت به کاشت مستقیم در زمین دارد.

محدودیت وزن:

هنگام طراحی بام سبز، باید میزان وزن وارد شده بر ساختمان محاسبه شود و در صورت نیاز مستحکم سازی سقف قبل از اجرا انجام گیرد در غیر این صورت می­ تواند به ساختمان آسیب وارد شود. اگر پشت بام نتواند وزن روف گاردن را تحمل کند باعث نشست سقف می شود.

چگونه یک پشت بام را به روف گاردن تبدیل کنیم؟

وقتی این امکان برای شما وجود نداشته باشد که یک باغ روی زمین داشته باشید، چرا از سقف خانه خود استفاده نکنید؟ یک سقف مسطح می‌تواند فضای زیادی برای باغ آرزوهای شما داشته باشد. برای انجام این کار، شما یک سری موارد را باید در نظر بگیرید. زیرا محوطه سازی در یک سطح خاص، تاثیراتی بر وزن ساختمان خواهد گذاشت.

مهندس شما هنگام شروع کار، تمام این موارد را بررسی کرده و به شما می‌گوید که ایده روف گاردن روی پشت‌ بام (تبدیل پشت بام به روف گاردن)، این شرایط را برآورده می‌کند یا خیر؟ در نظر بگیرید که یک باغ شامل خاک اضافی، پاسیو یا کف سازی گیاهان و درختان است و این عناصر در وزن کلی سقف اثرگذار هستند. به طور کلی، سقف خانه شما باید توسط یک متخصص بازرسی شود تا بدانید که برای تبدیل آن به یک روف گاردن به چه نوع مواد و مصالحی نیاز دارید.

 

در طراحی روف گاردن این مراحل را اجرا کنید!

برای ساخت روف گاردن ابتدا باید محوطه ی پشت بام آماده شود. ساختار سقف باید از طریق افزودن کف یا مهاربند اضافی تقویت شود تا بتوانند وزن ترکیبی خاک گیاهان و بارندگی را تحمل کنند. در طراحی روف گاردن ابتدا برای خروج آب باران و برف و آب حاصل از آبیاری گیاهان کروم بندی و شیب اجرا می شود. پس از آن ایزولاسیون برای ایزوگام کردن پشت بام انجام می شود.

در مرحله‌ی بعد شبکه‌های آهنی که مقداری از سطح بام ارتفاع دارند باید قرار گیرند. این ارتفاع به دلیل عبور لوله‎‌های آب، برق و گاز و خروج آب حاصل از آبیاری گیاهان در نظر گرفته می‌شود. باکس‌های گل و گیاه به این آهن کشی متصل می گردند. در مرحله‌ی آخر هم روی شبکه‌های آهنی با ورق پوشانده می‌شوند و روی آن چمن مصنوعی قرار می‌گیرد. البته در قسمتهایی هم از چوب زیرساز و چوب ترمو استفاده می‌شود. در مرحله ی لنداسکیپ تجهیزاتی مثل آلاچیق، باربکیو، سایه بان و انواع نورپردازی‌ها و… اضافه می گردند.

امکانات روف گاردن ها

در طراحی روف گاردن ها از امکاناتی نظیر سیستم مه پاش در آلاچیق و دیگر قسمت‌‌ها، انواع آب نما، باکس‌های گل و گیاه در جاهای مختلف استفاده می شود.همچنین باغ بام ها دارای چمن‌های طبیعی و مصنوعی، نیمکت‌های چوبی، استخر، جکوزی، نورپردازی های دیوار، کف و باربکیو، فضای سبز برای سرگرمی و آرامش، محیط گرمی در آلاچیق ها برای فصول سرد سال هستند.

انواع آلاچیق برای روف گاردن

آلاچیق ها نه تنها از نظر ظاهری متفاوت هستند، بلکه از مواد مختلفی نیز ساخته شده‌اند. ماده‌ای که یک روف گاردن از آن ساخته شده باشد، تعیین می‌کند که چه مدت دوام دارد، به چه مقدار نگهداری در طول سال نیاز دارد و هزینه آن چقدر است؟ فولاد، آلومینیوم و چوب، مصالح ساختمانی محبوب آلاچیق‌ها هستند و هر کدام موافقان و مخالفان خود را دارند. شما حتی می‌توانید برای دستیابی به ظاهری متفاوت و صرفه جویی در هزینه، این مواد را با یکدیگر مخلوط کرده و مطابقت دهید. درنهایت، هزینه، زیبایی و میزان زمانی که می‌خواهید برای مراقبت و نگهداری مداوم اختصاص دهید، به شما کمک می‌کند تا تصمیم بگیرید کدام مواد برای آلاچیق شما مناسب‌تر است. در ادامه به معرفی شماری از انواع آلاچیق و بررسی مزایا و معایب آن‌ها می‌پردازیم:

آلاچیق چوبی:

یک آلاچیق چوبی احتمالاً متداول ترین و ارزان ترین ماده برای آلاچیق است. این ماده اگرچه ارزان‌تر است، اما به خاطر داشته باشید که برای جلوگیری از پوسیدگی باید هر چند وقت یک بار، آن را رنگ آمیزی کنید.

آلاچیق از جنس وینیل:

در مقایسه با چوب، آلاچیق‌های وینیل نگهداری آسان تری دارند. البته نوع معمولی آن چندان مقاوم هم نیست.

آلاچیق آلومینیوم:

آلومینیوم یک انتخاب مدرن برای آلاچیق به شمار می‌رود. اکثر اوقات آلاچیق‌های آلومینیومی دارای اشکال ساده و خطوط تمیز هستند که به خوبی با معماری و فضای سبز معاصر ترکیب می‌شوند.

آلاچیق استیل:

فولاد نیز مانند آلومینیوم، می‌تواند آلاچیق شما را به شکل مدرن در آورد و چون دارای ظاهری صنعتی و سنگین است، به معنای واقعی کلمه بسیار محکم تر و بادوام تر از آلومینیوم است. همچنین رنگ را به خوبی نگه می‌دارد. با این حال، وقتی فولاد به طور مکرر در معرض باران و رطوبت قرار گیرد، می‌تواند زنگ بزند. پس باید اقدامات احتیاطی برای محافظت در برابر زنگ زدگی را انجام دهید.

آلاچیق بتن:

این نوع آلاچیق ظاهری کلاسیک به فضای شما می بخشد. اما شما می توانید یک طرح آلاچیق بتنی را با خطوط تمیز و هندسی ایجاد کنید تا ظاهری مد روز داشته باشید. بتن اساسا دوام همیشگی خواهد داشت و تنها نگهداری آن، به تمیز کردن و ترمیم گاه به گاه ترک‌ها و تراشه‌ها نیاز دارد.

آلاچیق شفاف:

برای یک آلاچیق شفاف دو گزینه وجود دارد: پلکسی گلاس و پلی کربنات. پلکسی گلاس مانند شیشه است و یکی از پلاستیک‌های با کیفیت به شمار می‌رود. در تمام دنیا از پنجره ‌های هواپیما گرفته تا آکواریوم، از این ماده استفاده می‌شود. پلکسی گلاس ماده سختی است و یازده برابر از شیشه در مقابل ضربه مقاوم‌تر است. دیواره‌ها تحت فشار شدید شکسته نمی‌شوند یا شفافیت خود را در زیر نور آفتاب از دست نمی‌دهند.

آلاچیق فایبر گلاس:

فایبرگلاس در برابر آب و هوا مقاوم است و دوام و ماندگاری بالایی دارد. همچنین رنگ را به خوبی نگه می‌دارد. بنابراین، می‌توانید آن را با هر رنگی متناسب با فضای خود نقاشی کنید. از آنجا که این جنس از آلاچیق، باعث خوردگی یا زنگ زدگی نمی‌شود، شما نگران درمان منظم یا تمیز کردن آلاچیق به طور مکرر نخواهید بود.

 

باربکیو در روف گاردن

هیچ باغی بدون وجود باربیکیو در فضای باز کامل نیست. منقل‌های کباب بهترین روش برای تکمیل هرگونه محوطه‌سازی حرفه‌ای هستند و حتی می‌توانند به عنوان یک نقطه کانونی در باغ‌ها باشند. داشتن باربیکیو در فضای باز، فرصت‌هایی برای معاشرت و سرگرمی فراهم می‌کند. شما می‌توانید دوستان و خانواده خود را دعوت کرده و غذاهای لذیذی را به همراه آن‌ها میل کنید. همچنین می‌توانید انواع باربکیو برای روف گاردن را ببینید و اطلاعات بیشتری کسب نمایید.

علاوه بر این، باربیکیو به خانه شما ارزش بیشتری می‌دهد. همچنین به کاهش هزینه‌های شما کمک می‌کند. چراکه پخت و پز در خارج باعث می‌شود که تمام گرما در هوا پخش شود که این باعث می شود که خانه شما با بوی پخت و پز، پر نشود و گرمای غیرضروری داخل خانه کاهش پیدا کند. باربکیو فضای زندگی شما را گسترش می‌دهد و به عنوان یک وسیله داخلی برای خانه شما عمل می‌کند. علاوه بر مزیت‌های ذکر شده، باربیکیو در روف گاردن باعث تغذیه سالم می‌شود. زیرا غذاهای کبابی فقط خوشمزه نیست، بلکه سالم هم هست.

گیاهانی که در روف گاردن به کار می‌روند

گیاهان تزیینی که در باغ بام‌ها به کار می‌روند معمولا از نوع گیاهان مقاوم هستند که در طول سال نیاز به نگهداری کمی دارند. و اکثر درختچه‌های به کار رفته نسبت به خشکی مقاوم هستند و تحمل گرما و نور مستقیم خورشید را دارند. معمولا درختچه‌هایی که مقدار بیشتری از رطوبت را در خود نگه می‌دارند مناسب روف گاردن‌ها هستند؛ مثل کاکتوس‌ها و ساکولنت‌ها که توانایی ذخیره کردن آب و رطوبت را در برگ‌ها و ساقه‌هایشان به مدت طولانی دارند. علاوه بر این‌ها اگر بخواهیم به چند نمونه گیاه مناسب برای به کار گیری در روف گاردن اشاره کنیم می‌توانیم گل طاووسی، درختچه توری، درختچه فوتونیا، گل کاغذی، مینای دائم، انواع سرخس، پتیوس طلایی و گیاهان چند ساله‌ی علفی را نام برد.

برای آبیاری گیاهان روف گاردن از دو طریق آبیاری بارانی و قطره‌ای استفاده می‌شود که برای افزایش جذابیت و زیبایی محیط تا حد امکان این سیستم ها باید در معرض دید نباشند. گاهی اوقات هم آبیاری توسط نیروی انسانی صورت می‌گیرد که برای مجموعه های کوچک این روش قابل اجرا است اما در محوطه‌های بزرگ نمی‌توان از این روش استفاده کرد.

در هر صورت این درختان نیاز به نگهداری منظم دارند. بدین صورت که هر چند وقت یکبار باید گیاهان هرز و نا خواسته را از بین برد. این کار برای شکل دهی و زیبایی بوته‌ها نیاز است. مناطق زهکشی باید از گیاهان دور نگه داشته شوند. هر دو سال یکبار به گیاهان کمپوست و یا کودهایی که دارای ازت، فسفر و پتاسیم هستند اضافه شود. مراقب آفات و بیماری ‌ها نیز باید بود.

علاوه بر نوع گیاه انتخاب خاک نیز اهمیت بسیاری دارد. خاک به کار برده شده برای رشد گیاهان باید توانایی جذب زیادی داشته باشد. علاوه بر آن سبک باشد. دارای مواد مغذی بوده تا نیاز گیاهان به مواد غذایی را کاملا برطرف کند.

انتخاب کفپوش مناسب برای روف گاردن

کفپوش پشت بام نیز از عناصر اصلی و قابل اجرا برروی بام بوده که نا زیبایی های سطح بام را به بهترین شکل می‌پوشاند. این نوع کفپوش باید از مقاومت بالایی برخوردار بوده و با توجه به این که به طور دائم در برابر آب و هوای متفاوت قرار خواهد گرفت باید مختص فضای باز باشد. کفپوش پشت بام قابل اجرا با پروفیل چوب پلاست گزینه ای بسیار مناسب بوده که می‌توانید در روف گاردن مورد استفاده قرار دهید.

این نوع کفپوش به دلیل استفاده از مواد اولیه مرغوب و با کیفیت از استحکام بالایی برخوردار بوده و در برابر تابش های متداوم نور خورشید یا بارش های متداوم باران بسیار مقاوم است. وزن سبک این نوع کفپوش پشت بامی دلیل دیگری برای انتخاب و اجرا برروی پشت بام جهت ساخت روف گاردن است. از دیگر مزایای این المان می‌توان به ایجاد یکپارچگی با دیگر عناصر موجود بر روی پشت بام اشاره کرد.

 

مبلمان فضای باز

استفاده از مبلمان فضای باز بر روی پشت بام بسیار رایج بوده و از اصلی‌ترین المان‌های روف گاردن به شمار می‌ آید. زیرا مکانی مناسب برای استراحت و نشستن ساکنین ساختمان فراهم می‌ آورد. بهتر است که برای ساخت مبلمان فضای باز از متریال‌های مقاومی استفاده نمایید. همچنین می‌توانید از کوسن و بالشت‌های رنگی برای قرار دادن برروی مبلمان فضای باز پشت بام استفاده کرد و محیط را به شکلی حرفه‌ای دکوراسیون نمایید.

 

هزینه اجرای بام سبز و قیمت روف گاردن

هزینه طراحی و اجرای بام سبز به عوامل مختلفی مانند؛ نوع سیستم بام سبز، ابعاد و مساحت بام، تعداد و نوع گیاهان انتخاب شده برای کاشت، مصالح به کار رفته، مستحکم ­سازی و ضدآب کردن سطح بام و… بستگی دارد.

هزینه اجرای بام سبز یکی از فاکتورهای اساسی به شمار می‌آید و حتی می‌توان گفت یکی از اصلی‌ترین معیارها برای ایجاد سقف سبز است. به همین علت کارشناسان مجرب تیم طراحی ساوا دکور قبل از اجرای باغ بام، تمامی مسائل مورد نیاز که در هزینه اجرا تاثیری مستقیم دارد را بررسی خواهند کرد. بنابراین با توجه به سلیقه کارفرما و نیز متریال های به کار برده شده از جمله کفپوش چوبی، آلاچیق و …، میزان تقریبی هزینه مشخص خواهد شد.

امروزه با توجه به افزایش ساخت و سازها و کاهش فضای سبز در تمامی مناطق بیشتر مالکان و معماران ترجیح می‌دهند ساخت روف گاردن را توسعه دهند. اما سوال این است که چه ایده‌هایی برای روف گاردن و ساخت یک سازه خاص و ایده آل وجود دارد؟ در مطلب بعدی ایده هایی برای اجرای بام سبزی لوکس را بررسی می کنیم.